معرفی انواع روانکارها و کاربردهای آن در صنعت

روانکارها از نظر کاربرد به دو دسته، روانکار خودرو و روانکار صنعتی تقسیم می شوند.
روانکارهای خودرو خود به دو دسته تقسیم می شوند :

1. روغن دنده
2. روغن موتور

روانکارهای صنعتی نیز به سه دسته تقسیم می شوند :

1. روغن های صنعتی
2. گریس ها
3. روانکارهای ویژه

روانکارها از نظر نوع حالت نیز به چهار دسته طبقه بندی می شوند :

1. روان کارهای مایع
2. روان کارهای گازی
3. روان کننده های جامد
4. روان کننده های نیمه جامد

همانطور که پیش تر هم اشاره شد، اصلی ترین کاربرد روان کننده ها ، کاهش اصطکاک بین سطوح است. علاوه بر این برای مقابله قطعات صنعتی با بارهای سنگین، گرما، آلودگی، گرد و غبار، نشت روغن، کف و رنگ زدگی نیز کاربرد دارد.

ضمنا لازم به ذکر است که از روان کننده ها در صنایع مختلف استفاده می شود.

در ادامه این مقاله به صورت جداگانه به ویژگی ها و کاربرد هر یک از روان کننده ها خواهیم پرداخت.

از جمله کاربردهای روانکارهای گازی عبارتنداز :

• روانکاری ماشین چرخ مته دندانپزشکی
• راکتورهای اتمی
• ماشین های ابزار سنگ زنی دقیق
• موتور جت، ماشین های ریسندگی قوی
• توربین های گازی
• و ...

این نوع از روانکارها مثل هوا، هلیوم، بخار مایعات و ... در دماهای خیلی بالا و خیلی پایین، سرعت بسیار کم و یا بسیار زیاد و در مواردی که در محیط پرتوهای هسته ای وجود دارد، مورد استفاده قرار می گیرند.
از جمله ویژگی روانکار گازی عبارت است از :

• گرانروی آن ها با تغییر دما، تغییر محسوسی نمی کند و به همین علت می توانند در صنایع مختلف مورد استفاده قرار گیرند.
• گازها سبک تر از مایعات هستند، بنابراین در سرعت های بالا می توانند آرام و یکنواخت باقی بمانند. به همین دلیل در یاتاقان های با سرعت خیلی زیاد عملکرد بهتری نسبت به روانکارهای مایع دارند.
• روانکارهای گازی فاقد ناخالصی هستند و اصطکاک بسیار کمی دارند و از طرفی خاصیت سرریزی ندارد (در حالی که روانکارهای مایع و گریس ها این خاصیت را دارند). به دلیل سرریز نکردن در صنایعی مثل صنایع دارویی، غذایی و شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرند.

اگر می خواهید بدانید گریس چیست و چه کاربردهایی دارد؟ روی لینک مربوطه کلیک کنید.

روغن ها مهم ترین روانکارهای مایع محسوب می شوند که خود به دو دسته تقسیم می شوند :

1. روغن های معدنی
2. روغن های سنتزی

هر دو دسته از مشتقات نفت خام هستند.

روغن های معدنی از انجام عملیات تفکیک روی نفت خام و نهایتا یک واکنش شیمیایی کنترل شده تولید می شوند.

روغن های سنتزی از چندین واکنش شیمیایی کنترل شده به وجود می آیندف به همین دلیل هم قیمت آن ها نسبت به روغن های معدنی بیشتر است.
روغن های سنتزی چون به صورت مصنوعی ساخته می شوند و در طبیعت قابل کشف نیستند نسبت به روغن های معدنی قابلیت های بیشتری دارند ولی چون روغن های معدنی برای تولید روانکارها کاربردی هستند، به همین دلیل تولید روغن های معدنی بیشتر است.
در گذشته از روغن های طبیعی نیز برای روانکاری استفاده می کردند ولی امروزه استفاده از مشتقات نفتی برای تولید روغن های روانکاری مرسوم تر است.

روغن های طبیعی به دلیل تجزیه بیولوژیکی آسان تر از روغن های سنتزی و معدنی بهتر هستند ولی هم هزینه تولید آن ها بیشتر است و هم برای مدت طولانی قابل نگه داری نیستند. با همه این ها به دلیل محدود بودن منابع نفتی می توان از آن ها برای تولید روانکار استفاده کرد.

برخی از روانکارهای جامد عبارتنداز :

• گرافیت
• بورنیترید
• مولیبونیوم دی سولفید
• تنگستن دی سولفید
• فتالوسیانین
• تترافلوئورواتیلن
• میکا
• تالک
• و ...

از روانکارهای جامد برای کار در شرایط ویژه مثل خلاء، حرارت زیاد، بار زیاد، مکان های دارای اشعه های رادیواکتیو و ... استفاده می شود.

و اما ویژگی روانکارهای جامد عبارت است از :

• فراریت پایین
• مقاوم در برابر گرما و حرارت بالا
• مقاوم در حالت خلاء
• مقاوم در برابر تابش انرژی های ناشی از مواد رادیواکتیو

یکی از معروف ترین روانکارهای نیمه جامد، گریس ها هستند. در واقع این روانکارها نه مایع هستند و نه جامد.

زمانی که روانکاری با روان کننده های مایع سخت باشد و امکان روانکاری دوباره وجود نداشته باشد و یا دارای محدودیت باشد، از روانکارهای نیمه جامد استفاده می کنند.

در بخش های قبلی هم اشاره کردیم که مهم ترین نقش این مواد، کاهش اصطکاک و میزان سایش بین قطعات است. با کم شدن اصطکاک بین دو قطعه، عمر قطعات نیز افزایش می یابد.
اصطکاک باعث تولید گرما می شود، بنابراین با کاهش اصطکاک می توان گرما را از سطح موتورها انتقال داده و باعث خنک شدن آن ها شد.
سایر مزایای روان کننده های صنعتی عبارتنداز :

• جلوگیری از زنگ زدگی
• انتقال انرژی هیدرولیکی
• انتقال حرارت و جلوگیری از داغ شدن دستگاه و ماشین آلات صنعتی
• آب بندی و عایق بندی قطعات
• کاهش فشارهای ناگهانی
• جلوگیری از ایجاد رسوب در قطعاتش